Tytuł tego artykułu wcale nie jest zabawny. Wydawałoby się, że prosty przepis prawa, jakim jest art.59a ust.1 Ustawy o finansach publicznych, nie wymaga specjalnych zabiegów interpretacyjnych, by odkodować z niego treść normy prawnej. Okazuje się jednak, że ludzka kreatywność nie zna granic.
Przepis art.59a ust.1 ustawy o finansach publicznych daje możliwość odstąpienia od dochodzenia należności cywilnoprawnych, których kwota wraz z odsetkami nie przekracza 100,00 zł.
Dosłowne brzmienie tego przepisu jest następujące:
Art. 59a. 1. Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego może, w drodze uchwały, postanowić o niedochodzeniu należności o charakterze cywilnoprawnym przypadających jednostce samorządu terytorialnego lub jej jednostkom organizacyjnym wymienionym w art. 9 pkt 3, 4 i 13, których kwota wraz z odsetkami nie przekracza 100 zł.
Po nowelizacji ustawy o finansach publicznych (wchodzi w życie 1 stycznia 2020 r.) przepis będzie mieć brzmienie:
Art. 59a ust. 1 Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego może, w drodze uchwały, postanowić o niedochodzeniu należności o charakterze cywilnoprawnym przypadających jednostce samorządu terytorialnego lub jej jednostkom organizacyjnym wymienionym w art. 9 pkt 3, 4 i 13, których kwota wraz z odsetkami nie przekracza 100 zł, a w przypadku należności z tytułu rekompensaty, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych –jeżeli jej kwota jest równa świadczeniu pieniężnemu w rozumieniu tej ustawy albo większa od tego świadczenia.”.
Bez znaczenia, którą wersję przytaczanego artykułu analizujemy należy sobie zadać kilka pytań:
Pytanie 1
Czy z treści art.59a ust.1 można wyciągnąć wniosek, że decyzję o dostąpieniu dochodzenia należności cywilnoprawnych może podjąć „Kierownik jednostki” wykonując uchwałę.
Oczywiście nie.
Jest to akt prawa miejscowego. Takiej kompetencji nie ma. Zatem zapisy w uchwale o następującej treści „Wójt lub kierownik jednostki organizacyjnej Gminy może odstąpić od dochodzenia należności o charakterze cywilnoprawnym, której kwota wraz z odsetkami nie przekracza kwoty …” uznać należy za błędne.
Taki zapis sugeruje bowiem, że kompetencja do odstąpienia leży po stronie wójta lub kierownika, co stoi w rażącej sprzeczności z treścią przywołanego już art.59a ust.1 ustawy o finansach publicznych. Co więcej, przy takim zapisie spodziewać się należy, że zostanie złożone jednostronne oświadczenie woli ze strony wójta lub kierownika jednostki organizacyjnej, co do niedochodzenia należności.
Każdy księgowy zada uzasadnione pytanie: „Czy jak długo niezostanie złożone jednostronne oświadczenie woli przez wójta lub kierownika jednostki organizacyjnej, tak długo nie zachodzi odstąpienie od dochodzenia należności?”
Pomiędzy dniem powstania zaległości, a dniem złożenia jednostronnego oświadczenia woli może przecież minąć na tyle dużo czasu, że kwota zaległości wraz z odsetkami na dzień złożenia jednostronnego oświadczenia woli przekroczy próg określony w danej uchwale. Przykładowo na pierwszy dzień opóźnienia kwota wraz z odsetkami wynosi 96 zł (95 złotych + 1 złoty odsetek ,dla uproszczenia przykładu przyjąłem 1 zł, jako odsetki za każdy dzień opóźnienia). Co się stanie, gdy takie oświadczenie zostanie złożone za 3 dni, a co gdy za 14 dni od dnia powstania zaległości?
Zgodnie z art. 88 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2.04.1997 r., warunkiem wejścia w życie aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie. Zaś w art. 13 pkt 2 ustawy z dnia 20.07.2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych wskazano zaś, że akty prawa miejscowego stanowione przez organy gminy ogłasza się w wojewódzkim dzienniku urzędowym.
Wprowadzenie zapisu o kompetencji wójta lub kierownika jednostki organizacyjnej w zakresie składania jednostronnych oświadczeń woli w konfrontacji z treścią art.59a ust.1 ustawy o finansach publicznych wskazuje, że jak długo nie ma oświadczenia woli (jednostronne oświadczenie woli), tak długo nie ma odstąpienia , o którym mowa w art.59a ust.1 ustawy o finansach publicznych.
W uchwałach wydawanych na podstawie art.59a ustawy o finansach publicznych takich postanowień jest sporo.
Pytanie 2
Czy kwota należności, co do której można odstąpić od dochodzenia może być modyfikowana?
Oczywiście, że nie.
Takiej kompetencji dla organu stanowiącego nie można wyprowadzić z treści art.59a ust.1 ustawy o finansach publicznych. Uchwała albo dotyczy kwoty 100,00 złotych wraz z odsetkami albo nie ma uchwały. Model uchwały na kwotę inną niż ta, o której mowa w art.59a ust.1 jest nieprawidłowy.
A oto przykład „dwa w jednym” – połączenia kompetencji dla wójta oraz modyfikacji kwoty z art.59a ust.1 ustawy o finansach publicznych:
„Wójt Gminy, może odstąpić od dochodzenia należności o charakterze cywilnoprawnym, której kwota wraz z odsetkami nie przekracza 50,00 zł”
Pytanie 3
Czy uchwała może wskazywać przesłanki dopuszczalności odstąpienia od dochodzenia należności cywilnoprawnej do kwoty 100 złotych wraz z odsetkami.
Znów odpowiedź brzmi: Nie.
Uchwała nie ma prawa określać warunków uprawniających do nabycia tej szczególnej ulgi, jaką jest niedochodzenie należności. Takiej kompetencji nie można wyprowadzić z treści art.59a ust.1 ustawy o finansach publicznych. Stosowanie zapisów takich jak poniżej uznać należy za przekroczenie kompetencji:
„Wójt Gminy, może odstąpić od dochodzenia należności o charakterze cywilnoprawnym, której kwota wraz z odsetkami nie przekracza 100,00 zł, w sytuacjach przewidzianych w § 2 ust. 1 pkt 1-5 lub w sytuacji powstania przedawnienia należności cywilnoprawnej.”
albo
„W postępowaniu sądowym i komorniczym nie dochodzi się należności o charakterze cywilnoprawnym przypadających … lub jego jednostkom organizacyjnym wymienionym w art. 9 pkt 3, 4 i 13 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, których kwota wraz z odsetkami nie przekracza 100,00 zł, pod warunkiem występowania jednej z niżej wymienionych przesłanek:
- zgon dłużnika oraz nieprzeprowadzenie postępowania spadkowego,
- dłużnik nie posiada aktualnego adresu zameldowania i nie jest znany jego adres zamieszkania albo na stałe przebywa poza granicami kraju,
- pod wskazanym w Krajowym Rejestrze Sądowym, adresem siedziby lub adresem prowadzenia działalności, dłużnik nie odbiera korespondencji,
- postępowanie egzekucyjne z majątku dłużnika – spółki prawa handlowego zakończyło się orzeczeniem o bezskuteczności egzekucji,
- ogłoszenie upadłości z likwidacją majątku dłużnika lub upadłości konsumenckiej,
- brak wystarczającego materiału dowodowego na okoliczność istnienia wierzytelności lub skuteczne dochodzenie należności przed sądem powszechnym byłoby wątpliwe,
- szacowane koszty postępowania przekraczałyby kwotę dochodzonej należności,
- w okresie ostatnich dwóch lat, poprzedzających termin skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego, organ egzekucyjny orzekł o bezskuteczności prowadzonej wobec dłużnika egzekucji.
Co takie zapisy oznaczają dla potencjalnego dłużnika?
Oznaczają tyle, że w przypadku takich uchwał dłużnik, którego kwota długu wraz z odsetkami nie przekracza kwoty 100 złotych musi spełnić określone warunki. Artykuł 59a ust.1 ustawy o finansach publicznych nie przewiduje kompetencji dla organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego, aby w drodze aktu prawa miejscowego wprowadził jakiekolwiek kryteria warunkujące możliwość skorzystania z tej specyficznej ulgi, jaką jest odstąpienie od dochodzenia należności cywilnoprawnych. Wskazana delegacja upoważnia organ uchwałodawczy jedynie do podjęcia uchwały w zakresie odstąpienie od dochodzenia należności cywilnoprawnych i to tylko w zakresie kwoty 100 złotych wraz z odsetkami, bez żadnych obwarowań jakimikolwiek warunkami uprawniającymi do nabycia takiej ulgi.
Tak skonstruowanych uchwał jest wiele co powoduje, że status dłużnika z tego samego artykułu ustawy o finansach publicznych jest odmienny w zależności wobec jakiego wierzyciela publicznego ma dług.
Dla dłużnika płynie w tym momencie prosty wniosek – zanim zaciągniesz zobowiązanie sprawdź konstrukcję prawną uchwały danej j.s.t.
Jeśli takie sytuacje mają miejsce przy kwocie 100 złotych wraz z odsetkami to rodzi się pytanie co będzie, gdy na bazie art.59a ust.1 ustawy o finansach publicznych po nowelizacji, podejmowane będą nowe uchwały o niedochodzeniu należności o charakterze cywilnoprawnym przypadających jednostce samorządu terytorialnego lub jej jednostkom organizacyjnym w przypadku należności z tytułu rekompensaty, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych – jeżeli jej kwota jest równa świadczeniu pieniężnemu w rozumieniu tej ustawy albo większa od tego świadczenia? Czy i w tych uchwałach będą takie same ciekawostki? Zobaczymy.
W praktyce dotyczy to sławnych już 40 euro z tytułu rekompensaty, znanej z ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, tylko że już w nowej odsłonie (40, 70 i 100 euro). Jeśli zapisy w uchwałach w sprawie niedochodzenia należności z tytułu kwoty rekompensaty będą tworzone na takich samych zasadach jak przy kwocie 100 złotych, to będzie dochodzić do kuriozalnych sytuacji.
Jeśli jakiś przedsiębiorca będzie mieć dwa oddziały w dwóch różnych gminach, gdzie zostały podjęte dwie różne co do treści uchwały w sprawie niedochodzenia kwoty rekompensaty, to taki przedsiębiorca w jednej będzie spełniać warunki do objęcia tą „szczególną ulgą”, a w drugiej już nie z uwagi na kryteria, które są w takiej uchwale. A przecież to ciągle jeden i ten sam przepis – art.59a ust.1 ustawy o finansach publicznych.
Dla pionów finansowo-księgowych powstanie nowe zagadnienie w procesie rozliczania inwentaryzacji, który to obowiązek wynika m.in. z ustawy o rachunkowości. Warto także na zakończenie podkreślić, że podmiotami zobowiązanymi do realizacji postanowień tak konstruowanych uchwał są także kierownicy jednostek organizacyjnych, na przykład kierownicy instytucji kultury itd.
Na zakończenie –
Pytanie 4
Co zrobi podmiot, który mógłby skorzystać z dobrodziejstw „ulgi” przewidzianej ustawą, ale wskutek wadliwej uchwały nie mógł z niej skorzystać?
Ale to raczej pytanie retoryczne.